Ж. Баттуяа: Батзанданг буруутгах байтугай сэжиглэх ч зүйл алга

-Өнгөрсөн долдугаар сарын үйл явдлыг хүмүүс олон талаас нь тайлбарлаж ойлгож байгаа байх. Та Ж.Батзандангийн өм­гөө­лөгчийн хувьд үүнийг хэрхэн хүлээж авсан бэ?

 -Хуульч хүнийхээ хувьд бодож дүгнэх бололцоо, цаг хугацаа одоо­ноос л олдож байна. Эхний үед юу болчихов гэдэг талаар эргэлзээтэй, зөрчилтэй олон бодол миний толгойд байсан. Ер нь бол тэр жагсаал цуглаан сонгуулийн будлиантай холбоотой, түүнээс үүдэлтэй гэдэг нь тодорхой байсан. Сонгуулийн урьдчилсан дүнг МАХН зарлачихсан. Ерөнхийдөө хүмүүс сонгуулийн үр дүн хэрхэн гар­сан гэдгийг ойлгосон байсан. АН сон­гууль будлиантай болсон гэдгийг бас давхар мэдэгдэж байсан. Үүнээс үүдэж иргэд тайван жагсаал цуглаан зохион байгуулсан. Тайван жагсаал тодорхой хугацаанд үргэлжилж байс­наа үймээн самууны байдалд хүрсэн. Хэн үймээн самуун болгосон, ямар зорилгоор үймээн самуун болгов, хэн турхирсан, хэн зохион байгуул­сан гээд янз бүрийн таамаг яриа нэг сарын турш үргэлжилж байна.

 -Энэ жагсаалыг Ж.Батзанданг зохион байгуулсан гэж буруутгаж баривчлан хориод байгаа. Та үүн­тэй санал нийлж байгаа юу. Хэ­дийнээс эхлэн өмгөөлөгчөөр нь ажиллаж байна вэ?

 -Би энэ асуудлыг өмгөөллийн та­лаас нь ярихаасаа өмнө нэг зүйлийг зориуд хэлэх хэрэгтэй. Хуульч, өм­гөө­лөгч хүнд баримтлах мэргэжлийн ёс зүй, дээрээс нь хэргийн шалгалт дуусаагүй байхад хэн хүнд дэлгээд байдаггүй зүйл гэж байдаг. Өмгөөлөг­чийн хувьд Батзанданг цагдан хо­ригдсон цагаас нь өмгөөлсөн. Бусад өмгөөлөгчийн нэгэн адил өмгөөлөл хийж байгаа. Эрүүгийн хуулийн нэг зүйл ангиар яллагдагчаар татсан. Зандалчлах буюу эрүүгийн хуулийн 177.2-ийн хүндрүүлсэн хэлбэрээр ял сонс­госон гэсэн үг. Хамгийн энгий­нээр тайлбарлавал энэ зүйл ангийн агуулга нь эрх бүхий байгууллагын шийдвэрт нөлөөлөх зорилгоор нийтэд аюултай хүч хэрэглэх, эсвэл нийтэд аюултай хүч хэрэглэхээр занал­хий­лэхийг хэлж байгаа юм.Энэ нь тухайн гэмт хэргийг үйлдсэн хүний үйлдэл байх нь байна шүү дээ. Хэрэг үйл­дэгчийн санаа зорилго нь эрх мэдэл­тэй байгууллагын шийдвэрт нөлөө­лөх зорилго байх нь.Эхлээд хоёр зүйл ангиар сэжиглэн хорьсон, харин одоо нэг зүйл анги буюу хамгийн хүндэд нь ял сонсгоод байна.

 -Хамгийн хүнд зүйл анги гэж та хэллээ. Тэгэхээр энэ зүйл ангид бу­руутгах нотлох баримт таны үйлч­лүүлэгчдэд хангалттай байгаа гэсэн үг үү?

 -Хуулийн дагуу үүнийг ярих юм бол ялыг гэмт этгээдэд сонсгохдоо хан­галттай баримт байж сонс­годог. Энэ айхтар гэмт хэргийг энэ хүн үйлдсэн байна, ийм санаа зорил­готойгоор үйлдсэн байна, хүч хэрэг­лэсэн байна гэдгийг тогтоох хүртлээ хангалттай баримт нотолгоо байх хэрэгтэй. Энэ бүх баримт, нотолгоог сэжигтнээр татсан 14 хоногийн хуга­цаанд бүрдүүлчихсэн гэж би бодох­гүй байна. Ингэх боломжгүй учраас энэ хүнд ямарч баримт, нотолгоо­гүйгээр онц хүнд гэмт хэрэгт ял тул­гаж, хорьж эрх чөлөөг нь хасах, мохоох, залхаан цээрлүүлэх үүднээс ийм үйл ажиллагаа явагдаж байна гэж хэлж болохоор болоод байна. 

 -Цагдан хоригдох тэр өдөр ялыг нь төлөвлөсөн байсан гэсэн мэдээлэл байдаг. Тийм боломж байдаг юм уу?

 - Хуулиараа яривал тийм боломж байхгүй л дээ. Цагдан хорихдоо сэ­жигтнээр татсан. Сэжигтнээр татахад энэ хүн энэ гэмт хэргийг үйлдсэн хангалттай сэжиглэл анхнаасаа байх ёстой. Ял төлөвлөсөн байсан уу гэдэг талаасаа бол тийм гэж хариулахад хэцүү л дээ.

 -Хэчнээн өмгөөлөгч ажиллаж байгаа вэ. Зарим хэвлэлд Ж.Бат­занданг долоон өмгөөлөгчтэй гэж байсан. Төлөвлөсөн зүйл анги нь хүнд учраас олон өмгөөлөгч ажиллаж байгаа гэх хүн ч байна?

 -Долоон өмгөөлөгч ажиллаж бай­гаа гэдэг нь худлаа. Зүйл ангийн ту­хайд хүнд гэдэг нь ойлгомжтой. Албан ёсны гурван өмгөөлөгч ажиллаж байна.

 -Үймээн болсноос хойш нэг са­рын хугацаа өнгөрчихлөө.Энэ хуга­цаанд үйлчлүүлэгчийн сэтгэл санааны байдал ямар байна, уг хэрэгт ямар үнэлэлт дүгнэлттэй байгаа бол?

 -Ж.Батзандан өөрөө хуульч хүн. Энэ асуудалд дүгнэлт хийх чадвар нь надаас ч илүү. Энэ асуудлыг улс төржүүлэхгүйгээр цэвэр хуулийнх нь өнцгөөс харвал санаа зовоод байх нэг ч зүйл байхгүй. Бид бол үүнийг улс төрийн шоглоом гэж ойлгож байгаа. Энэ хүн тодорхой хэмжээгээр улс төрөөр оролдсон учраас энэ асууд­лыг хуулийн болон улс төрийн аль аль талаас нь дүгнэж байгаа. Тэ­гэхээр энэ асуудлаас болж айж ичээд байх зүйл огт байхгүй л дээ .

 - Зарим хүмүүс Батзанданд ийм ял сонсгох нь зөв, зарим хэсэг нь энэ бол улс төрийн хоригдолтой болох гэсэн том намын сонирхол, шинэ цагийн хэлмэгдүүлэлт гэх ч иргэд байна?

 -Энэ асуудал дээр иргэд хэд ч хуваагдаж болно. Гэхдээ энд нэг зүйл ажиглагдаж байгаа.Хуулийн ангид сурдаг нэгдүгээр курсын оюу­тан ч энэ асуудлын эхлэл, өрнөлийг ха­раад инээд нь хүрнэ. Улс төрийн учир хол­богдолтой зохиомол хэрэг гэж хэлж болно. Улс төрийн зорилго­той зохион байгуулалттай үйл ажил­лагаа ч гэж үзэж болно. Иргэдийн санаа бо­долтой нийлээд байгаа шүү. Манайд XXI зуунд улстөрийн хориг­дол болж ял сонссон, ялтан болсон нэг ч хүн байхгүй гэдгийг бид бүгдээ­рээ мэдэж байгаа.Улс төрийн хориг­дол гэж нэрлэнэ үү, үзэл санааны хоригдол гэж нэрлэнэ үү, ямар ч бай­сан энэ хүн үзэл санааныхаа төлөө, үг хэлж үзэл бодлоо илэрхийлс­нийхээ төлөө хоригдож, эрх чөлөөгөө хасуулж, мөрдөн мөшгигдөж байгаа. Ер нь бол иргэн хүн сонгуулийн бул­хайг эсэргүүцэж үгээ хэлэх нь иргэ­нийхээ эрх чөлөөг эдэлж байна гэсэн үг. Ингэснийх нь төлөө мөрдөж, хорьж байгаа байдлыг Монгол Улс үзэл санааны хоригдолтой боллоо гэж шууд утгаар нь ойлгож болно.

 -Сонгуулийн дүнг будлиантай болсон гэдгийг олон хүн зөв­шөөрч байна. Үүнээс үүдсэн жаг­саал цуглааны жинхэнэ зохион байгуулагчийг та хэн гэж бодож байна. Зохион байгуулсан захиал­сан эзэнгүй энэ жагсаал таван хүний амь насанд хүрсэн. Үүний хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?

 -Жагсаал цуглааны зохион бай­гуулагчийг хайж байгаа байх. Надад хэн жагсаал цуглааныг зохион бай­гуулсан бэ гэдгээсээ илүү хэн энэ үй­мээн самуунд хүргэв, яагаад хүр­гэв гэдгийг тогтоох нь илүү чухал. Өөрөөр хэлбэл энэ үймээн самууныг үүсэхэд хэн үйлдлээрээ, хэн эс үйлд­лээрээ нөлөөлсөн бэ гэдгийг тал талаас нь харах хэрэгтэй. Эрүүгийн хууль идэвхтэй гэмт үйлдэл төдийгүй, санаатай бас гэм буруутай эс үйлдлийг ч эрүүгийн гэмт хэрэг гэж үздэг. Хүний амь нас эрсд­сэн хэргийг Прокурорын дэргэдэх мөрдөн байцаах алба шалгаж байгаа юм билээ.Энэ шалгалт ном, жур­маараа хийгдэх юм бол олон зүйлийн зангилаа тайлагдана гэж бодож байгаа. Хэргийг гаднаас нь харахад илрүүлэх өндөр бололцоотой санаг­даж байна. Яагаад ингэж байна гэ­хээр хэргийн гэрчүүд амьд байна. Монголчууд энэ хэргийн шийдвэр­лэлтийг бүгдээрээ ажиглаад сууж байгаа биз дээ. .

 -Та Ж.Батзандангийн өмгөө­лөг­чөөс гадна түүний эгч. Энэ хэрэгт дүүгээ буруутгаж байна уу?

 - Хариулт бол мэдээж үгүй л гэсэн хариулт шүү дээ. Энэ гэмт хэргийг үйлдэхэд хүний толгой дахь санаа сэдэл, хийсэн үйлдэл нь юу болох, үйлдлээс нь болж урган гарсан үр дагавар, тэдгээрийн хоорондын логик холбоо, уялдаа гээд зөв дүгнэлт хийхэд шаардлагатай олон зүйл яригдана. Энэ бүхний үндсэн дээр би дүгнэлтээ хийж энэ хэрэгт дүүгээ буруутгах байтугай сэжиглэх ч зүйл олдохгүй байна л даа. Дашрамд хэлэхэд төрийн байгууллагаар өөрт ашигтай шийдвэр гаргуулах, эсвэл гаргуулахгүй байх гэж аймаар хүч биш айхтар их мөнгө л хэрэглэдэг юм байна лээ дэлхийн практикт. 

 -Нотлох баримт гэдэг зүйл яаж байхав дээ гэсэн санаа та дээр хэл­сэн. Үнэхээр тийм байгаа юм бол зүйл анги нь яагаад тийм хүнд байгаа юм бэ. Мэдээж цагдаагийн­хан санаанаасаа зүйл анги зо­хионо гэж баймааргүй юм?

 -Батзанданг яллагдагчаар татсан зүйл ангийг уншаад түүний нөлөөлөх гэсэн эрх бүхий байгууллага гэдэг нь хэн юм бол гэж бодогдсон. Сонгуу­лийн ерөнхий хороо юм уу, тойргийн хороо нь юм уу, МАХН юм уу, УИХ юм болов уу гээд олон асуулт бай­гаа. Тэдний шийдвэрт нь нөлөөлөх­дөө ямар шийдвэрт нь вэ гэдгийг бас ойлгоогүй. Ямар шийдвэр байсан юм бол, байх ёстой байсан юм бол бүү мэд. Нийтэд аюултай хүч хэрэглэнэ гэдгийг дор хаяж л хүнийг бөөнд нь устгана, байшин барилгыг галдан шатаана, бөмбөг дэлбэлнэ гэж ойлгож байгаа. Манайд бас өөр улсуудад аливаа байгууллага, албан тушаал­тан хүчинд автаад, эсвэл занал­хийлэлд өртөөд шийдвэрээ гаргадаг, мөн татгалздаг түүх олж уиших гээд олдохгүй байна. Тэгэхээр энэ гэмт хэрэгт үзэл бодлоо илэрхийлсэн Батзанданг яллагдагчаар татсан нь тун ойлгомжгүй байна.

 -Энэ зүйл ангийг тэр өөрөө хэрхэн хүлээж авсан бэ?

 -Хорихын тулд, хуучны аргаар хорьж хэрэг хүлээлгэхийн тулд ингэж байна гэж үзэж байгаа. Шал утгагүй зүйлийг хүн яаж хүлээж авдаг билээ тэр л хандлага ажиглагдсан.

 -Ж.Батзандангийн санхүү­жил­тийн асуудлыг хүмүүс их со­нирхдог?

 -Би санхүүгийн асуудлыг нь мэ­дэхгүй. Миний мэдэх ёстой ч асуудал биш. Насанд хүрсэн, боловсролтой эгч, дүү хоёрт өөрсдийн хувийн орон зай, оролцох, оролцохгүй зүйл гэж бай­­даг. Сонгуульд нэр дэвшсэн юм чинь мэдээж зардал гаргасан нь то­дор­хой. Гэхдээ хэнээс, хаанаас, яаж сан­хүүжив гэдгийг сонгуулийн мене­жерийг нь хийгээгүй учраас үнэхээр мэ­дэхгүй л дээ. Хэдийгээр ийм ч гэ­сэн би Сонгуу­лийн хууль, сонгуулийн санхүүжил­тийн асуудлаархи хууль, дүр­мийг ун­шиж байсан. Дүү маань хуульч хүн, өөрөө энэ асуудлаа мэ­дэж зо­хи­цуул­сан л байж таараа. Ах дүү нарынх нь хувьд гайгүй боловс­рол эзэмшсэн, даж­гүй орлоготой ажил, хөдөлмөр эр­хэлчихдэг учраас дансан­даа хэдэн төг­рөгтэй хүмүүс. Энэ утгаа­раа байд­гаа­раа л тусалж дэмжсэн.

 -Мэдээж ар гэрийнхэн нь ту­салсан байх. Гэхдээ түүний ард Хя­тадууд, АНУ байгаа гэх хард­лага хүч­тэй байдаг. Санхүүжил­тээс гад­на Украйны өнгөт хувьсга­лыг Мон­голд хийхийг завдсан гэд­гийг та юу гэж ойлгодог вэ?

 -Шар хувьсгалын талаар судал­даг, уншдаг хүмүүс манайд олон бай­даг юм билээ.Би бусад хүмүүсийн ади­лаар хэвлэлээс шар хувьсгалын та­­лаар мэдээлэл авсан. Санхүүжил­тын хувьд Хятадууд Монголд яаж биз­несээ явуулдаг талаархи мэдээ­лэл зөн­дөө л байдаг. Энэ мэдээл­лийг со­нир­хоод үзэхээр хятадууд тө­рийн өн­дөр албан тушаалтай, нөлөө бүхий хү­мүүстэй дотносдог, хамтар­даг, тэр хү­мүүсийн нөлөөгөөр нь Мон­голд бизнесээ амжилттай хий­дэг. Тэгэхээр Батзанданг нөлөө бү­хий төрийн ал­бан тушаалтан гэж хэн нэгэн хахуул­дана, хамтарч ажиллана гэдэг асуу­дал байхгүй болов уу. Хү­мүүсийн хэлд­гээр гудамжны гэгдэх улс төр, нийг­мийн идэвхтэн залуугар юу хийл­гүүлнэ гэж хятадууд мөнгөө үрж, ивээн тэтгэх вэ дээ. Хятадууд­тай яа­гаад холбоотой байлгах гээд байдаг гэхээр “Тан-луу” гэдэг компа­нид хол­богдох хэрэгт хуулийн тус­лал­цаа үзүүлж ажилласан байдаг, ийм уч­раас үүнийг л улс төржүүлээд ойлгоод байдаг юм. Хуулийн боловс­ролтой хэн ч гадаад, дотоодын ямар ч компа­нид хууль зүйн үйлчил­гээ үзүүлэх эрх­тэй. Сонгуульд ямар мөн­гө зарцуул­сан, бага сага ажил хийж тус хүргэсэн нөхөддөө жаахан ч гэсэн мөнгө төлөх гэж ямаршуухан зүдэрч байсныг нь дэмжиж ажилла­сан олон хүн нь хэлэх байх.Ямар аме­рик нь Батзанданд мөнгө өгдөг юм. Угаасаа АНУ-ын хууль хатуу бай­даг. АНУ-ын нэг иргэн, аж ахуйн нэгж гадаад улсын иргэн, албан ту­шаалтанд авлига өгөх, сан­хүүжүүлэх нь хатуу хориотой. Ингэсэн тохиол­долд өөрсдөө хатуу шийтгэл хү­лээ­дэг. Хууль нь хатуу учраас Мон­го­лын иргэний хөдөлгөөний тэргүүнд их хэмжээний мөнгө өгнө гэдэг нь ло­гик утгаараа бодсон ч тэднээс гарах­гүй зүйл. Улс төрийн өндөр албан ту­шаал­тан Н.Энхбаяр, С.Баяр нарын нө­­лөө, эрх мэдлийг Батзандантай харь­­цуулаад үз дээ. Тэгэхээр Бат­зан­дан ямар эрх мэдэлтэй хүн бэ гэд­гийг энэ талаас нь харах хэрэгтэй. Өнгөр­сөн дөрвөн жилд юу хийснийг нь ха­раад энэ хүн бизнес, санхүү­гийн со­нирхолтой гэхээсээ илүү өөрийн ол­сон мэдлэг боловсролоо ашиглаж Монголын нийгмийг өөр­чилье гэсэн бодолтой эх оронч, ши­нэчлэгч залуу­гийн дүр төрхийг Бат­зандангаас олж харж болно. Түүнээс биш хэн нэгний гар хөл болоод бай­даг хүмүүжилтэй, тийм өчүүхэн тэ­мүүлэлтэй ч хүн биш гэдгийг зориуд хэлмээр байна. Энэ хардлага өөрс­дөө нэг иймэрхүү цөөн хэдэн улс­төрчдийн л нийгэмд түгээх гэсэн санаа нь л даа.

 -Өмгөөлөгчийн хувьд цааш­даа ямар ажил хийе гэж бодож бай­гаа вэ? Сая хоёр сарын хуга­цаа­гаар цагдан хорих хугацааг нь сунгасан байгаа. Үргэлжлүүлэн хориод бай­на гэсэн үг үү?

 -Хууль хяналтын байгууллага Бат­зандантай холбоотой асуудлыг хур­дан, үнэн зөв шийднэ гэдэгт итгэж бай­гаа. Гэхдээ асуудлыг улс төр бол­гож, хэн нэгний даалгаврыг биелүү­лэх явдал гарвал том шоглоом бол­но л доо. Хэрэв зүй бус зорилго өвөр­лөж, ямар нэгэн байдлаар наад хү­нээ унага, ялла, нухчин дар гээд бай­гаа бол буруугүй хүнийг буруутан бол­гох гэж цаг хугацаа авах шаард­лагатай бай­гааг үгүйгэх аргагүй. Энэ асуудал ийм ху­гацааны дараа л ший­дэгдэнэ гэж хэ­лэх боломж одоогоор алга байна.

 -Энэ асуудлыг мөрдөн бай­цаалтын явцад шийдэх үү?

 -Мөрдөн байцаалт болсон үйл ба­римтыг тогтоодог. Өөрөөр хэлбэл юу болсон байна, энэ нь ямар зүйл ангид хамаарах вэ гэдгийг. Тэдний энэ ажил зөв ч хийгдсэн байж болно, буруу ч хийгдсэн байж болно. Өмгөө­лөгчийн зүгээс харахад Батзанданд тулгасан хэргийн зүйлчлэл шал ут­гагүй байгаа юм. XXI зууны Монголд анх удаа энэ зүйл ангиар иргэндээ ял тулгаж бай­на. Асуудал шүүхэд очиж байж эцэс­лэн шийдэгддэг.

 -Ж.Батзанданг хорих үеэс нь эхлэн хууль зөрчигдсөн гэж та өм­гөөлөгчийн хувьд үздэг гэсэн. Ямар учраас тэр вэ?-Парламент хууль баталдаг. Ба­тал­сан хуулийг хэрэгжүүлдэг, амьд­руул­­даг нь хууль хяналтын байгуул­лага байдаг. Харамсалтай нь манай нийгэмд хуулийг барих, хэрэгжүүлэх зуршил, ухамсар, соёл байхгүйтэй адил байна. Тухайлбал, Батзандан дол­­дугаар сарын 4-нд баривчлагдах үедээ УИХ-д нэр дэвшигч гэсэн ста­тус­тай байсан. Сонгуулийн дүн одоо ч гараагүй байна. Сонгуулийн тухай хуу­лиар нэр дэвшигчийг баривчилж цаг­­дан хорьж эрүүгийн хэрэг үүсгэ­хэд хэд хэдэн нөхцөл, шаардлагыг тавь­даг. Гэмт хэрэг үйлдэж байх явцад нь ба­ривчлах, Сонгуулийн тойргийн хо­рооны зөвшөөрлийг авч байж эрүү­гийн хэрэг үүсгэх, нэгжлэг хийх, то­дор­­хой заалтууд зөрчигдсөн. Зан­далдч­­лах гэдэг эрүүгийн хэргийг мөр­дөн байцаах харьяалал гэж бий. ЦЕГ-ын дэргэдэх УМБГ биш, ха­рин тус­гай чиг үүрэгтэй, чадавхи­тай Таг­нуу­лын байгууллага хэргийг шал­гах хууль манайд байгаа. Хүний эр­хийн та­лаас нь ярьсан ч олон ноц­той зөрч­лүүд гар­сан, гарсаар ч байгаа.